Vandaag is het een uitnodiging om even stil te staan. Meer dan ‘even bomen’.

Een paar maanden geleden, kwam ik met onze dochter en haar verloofde, een Israëli, in de buurt van Enkhuizen. Ik vertelde hen toen het verhaal, dat ik eens hoorde van een tante, die in de oorlogsjaren verpleegster was in het ziekenhuis daar. Een joodse onderduiker werd er verpleegd, maar hij redde het niet. Waar moet je dan heen met het lichaam? ´s Nachts is de man begraven in de tuin van het ziekenhuis. Het eerste wat mijn a.s. schoonzoon zei, was: ‘Hoe heette hij?’

Ik moest hem het antwoord schuldig blijven. Ook het personeel van het ziekenhuis wist destijds niet hoe deze onderduiker heette.

In het Jodendom is het van belang dat de naam blijft klinken. Wie ooit het kinderpaviljoen van Yad Vashem, in Jeruzalem, bezocht en daar hoorde hoe voortdurend de namen en leeftijden van de in de oorlog vermoordde kinderen worden gelezen, zal dat nooit meer vergeten.

Door het blijven noemen van de naam, vervliegt het leven van de genoemde niet, maar blijft de herinnering aan en de les van het leven.

Vandaag kreeg ik een mail met in de bijlage de herinnering aan een vrouw die tijdens de oorlog 2500 kinderen wist te redden uit een getto. Hoe gevaarlijk dat ook was, zij hield een lijst bij met de namen van al die kinderen. Na de oorlog heeft zij geprobeerd om uit te vinden wie er van de ouders nog leefden, om dezen met hun kinderen te verenigen. Dat waren er niet veel. Op 98 – jarige leeftijd is deze vrouw, Irena Sendler, nu overleden.

‘Gedenken’ is een bijbelse bezigheid. Het gaat daarbij om de herinnering aan wat er gebeurd is, om het stilstaan bij welke betekenis die gebeurtenis nu voor ons heeft en om de vraag welke les er uit wordt geleerd voor de toekomst.

Ook wij gedenken nu weer, ook al weten we soms niet meer zo goed wie en wat. De gebeurtenissen, dat gaat nog wel. Maar wie waren de mensen die het leven lieten? Degenen, die stierven voor onze vrijheid of voor die van mensen elders in onze wereld?

4 mei.  Stilstaan bij onze vrijheid en ook bij de offers die daarvoor zijn gebracht, het is een teken van respect, maar zeker ook van beschaving.

Als christenen, kunnen we heel goed weten waarom we deze dag aanmerken als een bijzondere. Jezus heeft ons duidelijk gemaakt dat gedenken noodzakelijk is. Toen hij het sacrament van het avondmaal instelde, heeft hij ons gevraagd om niet alleen niet te vergeten, maar ook ‘op te frissen’. Wat er is gebeurd, wat hij heeft gedaan, kan zo gemakkelijk wegslijten in onze beleving. Zelfs het vieren kan een leeg ritueel worden.

Daarom: Gedenk! Zowel in geloof en kerk, als in de samenleving. Wij hangen niet los in de tijd, maar zijn deel van onze geschiedenis. En wie de geschiedenis niet kent, zal al snel de fouten er van herhalen.