In de tijd dat ik theologie studeerde, was de kerk waar ik bij hoorde (de Gereformeerde) flink gepolariseerd. Stromingen stonden soms fel tegenover elkaar en mensen verlieten de kerk omdat zij zich miskend voelden of omdat de preken volgens hen te politiek gekleurd waren (of te weinig).
Een van de spraakmakende professoren destijds, werd door ons ervaren als een uistekende docent. Hij prikkelde ons en daagde uit om de ideeën van kerk en geloof niet zomaar aan te nemen, maar vooral zelf na te denken. Met zijn eigen opvattingen was niet iedere student het eens, maar wij waardeerden hem om zijn aanpak. Later leek hij meer en meer te vervreemden van wat de kerk al eeuwenlang leerde. Gemeenteleden kochten zijn boeken en voelden zich als het ware bevrijd van leerstellingen, die door hen als een keurslijf werden ervaren.
Over een dergelijke ontwikkeling moet je wel nadenken. Hoe kan het, dat iemand die met inzet kerkelijk meeleeft, toch los raakt van de kerk. Of dat ook los is van het geloof is een andere vraag.
Soms denk ik, dat dit te maken heeft met de gedachte dat geloven een zaak is van ‘zeker weten’. En wat je dan zeker hoorde te weten, was de inhoud van de leer. Alsof het geloven niet een zaak is van ontelbare vragen. Wie op deze manier met geloven bezig is, moet haast wel vastlopen. Er is voor ons immers geen antwoord op alle vragen. Veel is mysterie, veel blijft open. Voor mensen, die uitgaan van het verstand allereerst en boven alles, wordt geloven lastig. Niet alles is te begrijpen.
Voor zover ik de boeken van bovenbedoelde hoogleraar gelezen heb, was ook bij hem het uitgangspunt zoiets als: Wat je niet kunt begrijpen, kun je ook niet geloven.
Maar is geloven alleen maar verstandelijk? Natuurlijk moet je het verstand gebruiken, ook in het geloof. God liefhebben, staat er, met heel je verstand. Maar betekent dit, dat er niet meer wordt gevraagd? Is geloven niet in de eerste plaats een relatie? Een zaak van liefde en vertrouwen? Van het hart, dat uitgenodigd is om een keuze te maken? En welke relatie is volledig te begrijpen? Wie verklaart liefde? Wie kan uitleggen waarom je door iemand zo geraakt wordt, dat je het leven met die mens wilt delen? En is het in de relatie met God anders?
Natuurlijk zijn regels belangrijk. Het geloof vraagt om formulering. Om het verwoorden van de zaken waar we met elkaar voor staan. Maar deze regels, deze leerstellingen, worden gedragen door de liefde van en voor God.
Wie begrijpt de liefde van Jezus? Wie begrijpt waarom hij zich voor ons wilde inzetten tot in de dood – en er dwars door heen?
Het is niet nieuw, deze problematiek. De apostelen hadden al te maken met mensen die van alles wilden beredeneren en uitpluizen. Verspilde energie volgens hen. Aan liefde voor God en je naaste heb toch zeker je handen vol? Ook al begrijp je niet alles; ook al begrijp je God soms niet?