Soms zijn er van de kleine dingen die je koestert. Lang geleden kocht ik in Jeruzalem, in de winkel van Yad Vashem, het Holocaust- museum, een speldje. Vier Hebreeuwse letters staan er op. Samen vormen zij het woord ‘gedenk’. De laatste keren dat ik er was, zat dit speldje niet meer in het pakket. Jammer, want het geeft precies aan waarom die indrukwekkende presentatie er is, daar in Israël. ‘Gedenken’, opdat de geschiedenis zich niet herhaalt. Leer de les van het verleden, zodat je weet hoe je in het heden moet staan, met het oog op de toekomst. Verleden, heden en toekomst; de drieslag waar het bij gedenken om gaat.
Wij gedenken dit weekend. Er is hier en daar enig rumoer, omdat 4 mei op zondag valt. In een aantal plaatsen in ons land koos men daarom voor de zaterdag. Op sociale media werd actie daartegen gevoerd, maar doet het er toe? Dat er aandacht is voor wat er gebeurde en voor wie daarbij omkwamen, dat is toch waar het om gaat. En ik meen, dat ik recht van spreken heb in dezen. Ik heb mijn vader niet gekend. Hij kwam om als verzetsman in november 1944. En altijd weer, zelfs bij het verstrijken van de tijd steeds meer, ontroert het mij, wanneer er mensen samenkomen om stil te staan bij dit deel van onze geschiedenis en bij hen die omkwamen. In oorlog, in het verzet en bij vredesmissies.
Het ergste wat kan gebeuren is, dat mensen vergeten worden. Wanneer wij hen vergeten, die hun leven inzetten, vergeten we de geschiedenis, vergeten we te leren, herhalen we de fouten en maken elkaars leven kapot.
Momenteel is waarschijnlijk het meest indringende onderdeel van Yad Vashem het kinderpaviljoen. Door een donkere gang loop je naar een grote ruimte, verlicht door duizenden lampjes. De ruimte hangt vol foto’s. En ononderbroken worden de namen genoemd van joodse kinderen die stierven in de tweede wereldoorlog, vermoord. Hun namen en hun leeftijden. Baby’s en peuters waren er bij. Kleuters en basisschoolleerlingen. Een eindeloze rij kinderen, in de knop gebroken.
Soms, wanneer ik die ene politicus hoor, die zo goed is in het aanwijzen van zondebokken, bekruipt mij het gevoel dat wij in het gedenken tekort schieten. Wanneer ik zie, hoe mensen er naar het lijkt onverschillig op los leven, vrees ik dat we onze les niet hebben geleerd.
Leven en vrijheid zijn zo kostbaar. Anderen gaven voor ons vrije leven het hunne. En velen van hen voelden zich geroepen om zich in te zetten bij het zien van Jezus, die zich gaf ‘als losprijs voor velen’. En zulke mensen zijn er gelukkig nog. Anderen doen het uit andere overwegingen. En juist nu, in een tijd waarin opnieuw op zoveel plaatsen mensen elkaar haten, waarin onrecht welig tiert, waarin zondebokken worden gezocht, is het van groot belang om te gedenken.
Met Pasen hebben we het gedenken kunnen oefenen. We gaan er mee door rond 4 en 5 mei. Het is van groot belang.